Το σύστημα ανταμοιβής και η σημασία του
Το σύστημα ανταμοιβής διαδραματίζει έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην αρχή της κατάχρησης ουσιών. Δεδομένου ότι τα ναρκωτικά, το αλκοόλ ή τα τυχερά παιχνίδια φέρνουν μαζί τους ένα κλίμα καλής διάθεσης, χωρίς σημαντικές συνέπειες για το σώμα και τη γενική ζωή του ατόμου, έτσι φαίνεται ότι δεν υπάρχει λόγος να σταματήσει αυτό το είδος συμπεριφοράς.
Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, η φυσική αντίδραση στην ανταμοιβή εξασθενεί, επομένως είναι απαραίτητο να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες για να έχουμε τα ίδια αποτελέσματα όπως πριν. Τότε εμφανίζονται πολλά οικονομικά, οικογενειακά και προβλήματα υγείας. Οι γνωστικές λειτουργίες, όπως ο αυτοέλεγχος, η σαφήνεια της σκέψης και η βραχυπρόθεσμη μνήμη, επηρεάζονται άμεσα από τον εθισμό. Ένα επιπλέον βάρος αποτελεί το γεγονός ότι το προηγούμενο πρότυπο συμπεριφοράς έχει ήδη γίνει συνήθεια. Αλλά η ανάγκη για επιστροφή στις ουσίες δεν εξαφανίζεται μόνο όταν το επιθυμούμε εμείς.
Επιπλέον, το στερητικό σύνδρομο σε αυτές τις στιγμές ενδυναμώνεται ακόμα περισσότερο αναλαμβάνοντας με τον καιρό τον πλήρη έλεγχο της ζωής του ατόμου. Η ταλαιπωρία που εμφανίζεται στη συνέχεια φαίνεται ότι μπορεί να κατασταλεί μόνο με νέα λήψη της ουσίας η οποία έχει δημιουργήσει όλες αυτές τις δυσκολίες.
Οι συνέπειες που προκύπτουν λόγω της εξάρτησης
Οι έρευνες έδειξαν ότι σε μακροχρόνιους εθισμένους στην η ποσότητα της γκρίζας ύλης στην περιοχή του προμετωπιαίου λοβού έχει σημαντικά μειωθεί σε σύγκριση με εκείνους που δεν έχουν πρόβλημα με τις ψυχοδραστικές ουσίες.
Κατά συνέπεια, δημιουργούνται πολλές διανοητικές δυσκολίες όπως οι διαταραχές προσοχής, προβλήματα μνήμης και αδυναμία λήψης των σωστών αποφάσεων. Επίσης, το σύστημα ανταμοιβής καταρρέει εντελώς και η πλήρης εστίαση γίνεται στην προμήθεια νέων ποσοτήτων ψυχοδραστικών ουσιών και στην απόλαυση στις παράνομες δραστηριότητες που φέρνουν άμεσα αποτελέσματα.
Εκτός από τη μείωση του πεδίου της προσοχής, παρατηρείται αισθητή η αύξηση της τάσης για παρορμητική συμπεριφορά. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2002 στο Πανεπιστήμιο του Μανχάταν το έχει αποδείξει με τα πειράματα που έχουν διεξαχθεί από δύο εξέχουσες καθηγήτριες ψυχιατρικής και νευρολογίας, τη Rita Goldstein και τη Nora Volkow. Σήμερα, η έρευνα αυτή θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά έργα στον τομέα της κατανόησης του συστήματος ανταμοιβής.
Επιρροή των ψυχικών παθήσεων στο σύστημα ανταμοιβής
Σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες ψυχικές ασθένειες, οι διαταραχές που προκαλούνται από τον εθισμό στις ψυχοδραστικές ουσίες μπορούν να είναι πιο ήπιας φύσης. Κατά συνέπεια, πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν καν τη σοβαρότητα αυτής της κατάστασης και ούτε αναζητούν ειδική βοήθεια πριν τα συμπτώματα γίνουν πολύ προφανή για να αγνοηθούν.
Ωστόσο, η διαδικασία λήψης αποφάσεων δεν είναι καθόλου απλή. Ο εγκέφαλος αναλύει πάρα πολλούς παράγοντες σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα πριν από την τελική κρίση, όταν ξεκινά η εκτέλεση μιας συγκεκριμένης ενέργειας. Η αντίληψη της ανταμοιβής, ο προγραμματισμός της κίνησης που απαιτείται για την ολοκλήρωση της δράσης και το άμεσο κίνητρο είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων. Μέσα σε λίγα μόνο νανοδευτερόλεπτα, ο εγκέφαλος αναλύει όλα τα δεδομένα και στέλνει ένα επιβεβαιωτικό ή αρνητικό σήμα για τη συνέχιση της δράσης. Όλα αυτά συμβαίνουν χωρίς την συνειδητή επιρροή μας.
Παρά την πολυπλοκότητα αυτών των διαδικασιών, αυτά γίνονται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Μόνο ένα κλάσμα του δευτερολέπτου είναι αρκετό για να ολοκληρωθεί ολόκληρη η διαδικασία, έτσι ώστε οι άνθρωποι συχνά δεν γνωρίζουν για ποιο λόγο έχουν ή δεν έχουν την επιθυμία να εκτελέσουν ορισμένες ενέργειες.
Οι προαναφερθείσες μελέτες δεν παρέχουν απάντηση σχετικά με τις ίδιες τις αιτίες του εθισμού. Ως εκ τούτου, η καταπολέμηση της τοξικομανίας είναι εξαιρετικά δύσκολη. Είναι σχεδόν αδύνατο να αφοσιωθούμε εντελώς στην πρόληψη εάν δεν γνωρίζουμε αν γενετικοί, κοινωνικοί ή ψυχολογικοί παράγοντες διαδραματίζουν το μεγαλύτερο ρόλο στη διαδικασία ανάπτυξης εθισμού. Το σύστημα ανταμοιβής μπορεί να προσφέρει απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις και γι’ αυτό τα τελευταία χρόνια έγιναν μεγάλες προσπάθειες για την έρευνα αυτού του τομέα.
Από την άλλη, στις περιπτώσεις όταν οι μακροχρόνιοι εθισμένοι στην κοκαΐνη κατάφεραν να εγκαταλείψουν αυτήν την ολέθρια συνήθεια εντός των 6 μηνών ή περισσότερο, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ποσότητα της γκρίζας ύλης έχει σημαντικά αυξηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία άμεσα υποδεικνύουν τη βλαβερότητα των ναρκωτικών, αλλά μας δίνουν την ελπίδα ότι η πλήρης ίαση είναι δυνατή παρά τα χρόνια κατάχρησης ουσιών.
